Dla wielu z nas tłumaczenie książki wydaje się być sprawą błahą i prostą. Wystarczy przecież przełożyć tekst zagranicznego autora i wydać jej tłumaczenie. A jednak, sprawa wcale nie jest tak prosta jako mogłoby się nam wydawać. Tak naprawdę tłumaczenie książek to jedna z najtrudniejszych dziedzin przekładu. Nie wystarczy tylko poprawnie przełożyć na język docelowy tekst oryginału. Taki przekład musi być spójny, sensowny i porywający jak samo dzieło oryginalne. Inną sprawą jest także wydanie przetłumaczonej książki. Należy znaleźć wydawcę, który zdecyduje się na opublikowanie takiego tłumaczenia. O ile w przypadku poczytnych dzieł, sprawa jest nieco łatwiejsza, nie oznacza to jednak że zupełnie prosta. Sprawdźmy więc, jak wydać tłumaczenie książki i jaki jest koszt jej wydania.
Tłumaczenie książki a prawo autorskie
Zanim wydamy przetłumaczoną książkę, warto kilka kwestii wziąć pod uwagę. Otóż, nie wystarczy jedynie świetnie przetłumaczyć książkę aby móc ją wydać. Proces wydania książki jest o wiele bardziej skomplikowany niż wielu z nas uważa. Przede wszystkim należy rozdzielić kwestię przekładu od wydania książki. To dwie nieco różne kwestie, choć ściśle ze sobą powiązane. Wszystko tak naprawdę sprowadza się do praw autorskich. Zarówno do tłumaczenia jak i wydania publikacji.
Każdy tłumacz literatury doskonale wie, że aby mógł realizować przekład literatury pięknej, powinien mieć zgodę autora na jej tłumaczenie. A ją należy uzyskać przed przystąpieniem do przekładu książki. Książka jako utwór podlega bowiem ochronie prawem autorskim. Jej twórca ma do stworzonego dzieła autorskie prawa osobiste wynikające z jego autorstwa. Prawa te są niezbywalne i nie podlegają udostępnieniu. Na czym one polegają? Najprościej można je określić jako prawa do autorstwa danej powieści. Nie wygasają one nawet po śmierci autora. Oznacza to, że twórca danego dzieła zawsze będzie jego autorem i nic tego nie zmieni. Na przykład dzieła Szekspira, nawet tyle lat po jego śmierci wydawane są pod jego nazwiskiem. Bo jego autorstwo jest bezdyskusyjne i wieczne. Na tym właśnie polegają autorskie prawa osobiste.
Czym innym zaś są autorskie prawa majątkowe. To uprawnienie autora dzieła do dysponowania utworem i czerpania korzyści (zysków) z publikacji utworu, także z tłumaczenia. Aby można było taki utwór wydać, przetłumaczyć czy udostępniać, musimy mieć zgodę jego autora lub osób, którym przysługują prawa do dzieła (np. spadkobiercom). Wówczas zawierana jest na piśmie umowa o udostępnienie utworu za wynagrodzeniem.
Warto wiedzieć, że ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która reguluje kwestię praw do utworów, obejmuje także tłumaczenie książki. Zgodnie z art. 2 pkt 1 tej ustawy: „opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie (…) jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego”.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych chroni zatem nie tylko autora dzieła, ale także autora tłumaczenia. Dlatego tak ważne jest, zanim podejmiemy się wydania tłumaczenia książki sprawdzić, czy dana publikacja była już tłumaczona i wydawana w Polsce. Od tego zależy, czy prawo do tłumaczenia jest wolne, czy też nadal przysługuje autorowi przekładu.
Jak wydać tłumaczenie książki – sprawdź autorskie prawo tłumacza
Jak sprawdzić czy interesująca nas książka została już wydana i była tłumaczona w Polsce? Można to sprawdzić na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest przeszukanie zasobów katalogowych Biblioteki Narodowej. Jeśli bowiem książce został nadany numer ISBN, znajdziemy ją w zbiorach. Drugi sposób jest szybszy. Wystarczy wpisać tytuł i autora książki w wyszukiwarkę internetowa. Jeśli cokolwiek na temat tej pozycji się pojawi w języku polskim, prawdopodobnie była w Polsce wydana i tłumaczona. Wówczas należy przypuszczać, że wydawca ma nadal do niej prawa. I tu możemy mieć do czynienia z dwiema sytuacjami. Pierwsza z nich to ta, gdy książka została już opublikowana. Druga zaś jest wtedy, gdy wydawca wykupił prawa do wydania książki, ale przekład nad nią jeszcze trwa i de facto nie trafiła jeszcze na rynek.
Bez wątpienia najrozsądniejszym wyjściem z każdej z tych sytuacji jest sprawdzenie u agenta autora oryginału czy prawa autorskie do tłumaczenia danej książki w Polsce są wolne. To niełatwe zadanie, ale naprawdę warto je podjąć. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że nasze tłumaczenie jest zgodne z prawem oraz, że możemy taką książkę wydać.
Chcesz wydać tłumaczenie książki? Znajdź wydawcę!
Co prawda od niedawna popularne jest samodzielne wydawanie książek, jednak wciąż najczęściej ukazują się one nakładem komercyjnego wydawnictwa. Sytuacja, gdy autor samodzielnie finansuje wydanie książki określana jest mianem selfpublishing. To właśnie autor sam tworzy dzieło oraz finansuje koszt jego wydania. Tłumacze książek jednak rzadko korzystają z tej formy wydania. Najczęściej proces tłumaczenia literatury odbywa się na zlecenie wydawcy danej pozycji na rynku polskim. Klasyczny proces wydania książki wygląda zatem tak, że autor (w tym także tłumacz) przekazuje tekst, a koszt jej wydania pokrywa wydawca, który zainwestował w publikację.
Jeśli wykonujesz pionierskie tłumaczenie książki, tym bardziej powinieneś poszukać wydawcy, który sfinansuje projekt. Jeśli uważasz, że książka jest naprawdę wartościowa i chcesz być częścią procesu wydawniczego jako tłumacz, przekonaj do swoich racji wydawców. Sporządź listę tych, którzy podejmują niekonwencjonalne wyzwania i skontaktuj się z nimi. Szukając wydawcy książki, dobrze jest wcześniej sprawdzić w jakich tematach dane wydawnictwo się specjalizuje, czy realizuje z góry narzucony plan wydawniczy, czy też jest otwarte na nowe doświadczenia. Koniecznie do tłumaczenia książki należy dołączyć próbkę tekstu z tłumaczeniem. Nie zapomnijmy też o własnym CV z portfolio. To bardzo ważne elementy, gdy chcemy pozyskać wydawcę dla tłumaczonej książki. I jeszcze jedna ważna rzecz. Nie zrażajmy się, gdy wydawcy nie będą entuzjastycznie nastawieni do naszego pomysłu. Zawsze można wydać tłumaczenie książki samodzielnie.
Jak wydać tłumaczenie książki – ile kosztuje wydanie książki?
Wydanie książki to proces skomplikowany podobnie jak sam polski przekład. Składa się na niego wiele czynników, które na początku trudno jest wycenić. To praca twórcza, której koszt oceniany jest według pewnych reguł. Na koszt wydania tłumaczonej książki ma wpływ wiele czynników.
To przede wszystkim ilość stron maszynopisu lub ilość znaków ze spacjami, które tworzą tłumaczenie książki. Warto wiedzieć, że standardowo jedna strona wydawnicza obejmuje ok. 1800 znaków ze spacjami. Kolejną ważną kwestią jest format docelowy książki oraz to, czy ma być wydana w twardej czy miękkiej oprawie. Są te kwestie czysto techniczne, jednak mające olbrzymi wpływ na cenę wydania tłumaczenia książki.
Warto także wiedzieć, że na koszt tłumaczenia książki składają się także inne elementy związane z pracą nad publikacją. Otóż, koszt wydania tłumaczenia książki obejmuje także redakcję i korektę językową. Korekta powinna być przeprowadzona kilkukrotnie aby wyeliminować jakiekolwiek omyłki. Każda kolejna korekta zawiera przypis wskazujący zakres wprowadzonych poprawek. Dlatego jest tak ważna.
Dodatkowo na cenę wydania każdej książki składa się także redakcja techniczna, opracowanie graficzne, skład, projekt okładki, nadanie numeru ISBN oraz dystrybucja książki do księgarń stacjonarnych i internetowych. To jedynie najważniejsze elementy, które mają ogromne znaczenie przy szacowaniu kosztów wydania tłumaczenia książki. Nie można zapomnieć także o kosztach promocji wydania. Bez odpowiednio przygotowanej promocji i kampanii reklamowej nawet najlepiej przetłumaczona książka może być niezauważona przez czytelników.
Jak widać, czasem przetłumaczyć książkę jest łatwiej niż ją wydać. Szereg procedur, które trzeba wypełnić oraz przede wszystkim koszt wydania może działać demotywująco. Jednak, jeśli naprawdę jesteśmy zdeterminowani, warto podjąć to wyzwanie. Bo sukces związany z wydaniem tłumaczenia książki jest nieporównywalny z niczym innym. Bo to smak zwycięstwa.